گرچه «نماز»، ارتباطی خالصانه بین «عبد» و «خالق» می‌باشد؛ ولی شارع مقدس، حتی در این حال، مراعات دیگران را نموده و حق‌الناس را لحاظ کرده است؛ البته بخشی از این موارد، مربوط به معصومین‌ علیهم‌السلام می‌گردد و بخشی دیگر به سایر آحاد مردم.

▪ درود واجب یا مستحب

محمد و آل‌محمد صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین، بر همه انسان‌ها حق دارند؛ و درود بر آنان در برخی موارد واجب و در برخی موارد مستحب است.

 درود واجب: نمازگزار، مؤظف است در تشهد نماز، پس از شهادت به رسالت، درود بر پیامبر و خاندان ایشان بفرستد با این جمله: «اللهم صل على محمد و آل‌محمد»

درود مستحب: فقها می‌فرمایند: هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مانند محمد و احمد، یا لقب و کنیه آن جناب را مثل مصطفى و ابوالقاسم بگوید یا بشنود، اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد. (توضیح‌المسایل محشی/1/ 607) و نیز مستحب است قبل از سلام آخر، گفته شود «السلام علیک أیها النبی و رحمةالله و برکاته».

▪ نماز جلوتر از قبر معصوم‌ علیه‌السلام نباشد

رعایت ادب، در مورد محمد و آل‌محمد صلوات‌الله‌علیهم واجب است؛ حتی حال نماز.

فقها می‌نویسند: انسان باید رعایت ادب را بکند و جلوتر از قبر پیغمبر‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و امام‌ علیه‌السلام نماز نخواند و چنان‌چه نماز خواندن بى‌احترامى باشد حرام است ولى نماز باطل نیست. (توضیح‌المسایل محشی/1/494)

▪ برهم زدن نماز برای ادای دین

از مواردی که برهم زدن نماز به‌خاطر آن، جایز؛ بلکه واجب می‌باشد ادای دین است.

فقهای بزرگوار می‌فرمایند: اگر در وسعت وقت مشغول نماز باشد و طلبکار طلب خود را از او مطالبه کند، چنان‌چه بتواند در بین نماز طلب او را بدهد، باید در همان حال بپردازد و اگر بدون شکستن نماز، دادن طلب او ممکن نیست باید نماز را بشکند و طلب او را بدهد، بعد نماز را بخواند. (توضیح‌المسایل محشی/1/632)

▪ تأخیر نماز برای ادای دین

فقها می‌فرمایند: اگر وقت نماز وسعت دارد و طلبکار هم طلب خود را مطالبه مى‌کند در صورتى که ممکن است باید اول قرض خود را بدهد، بعد نماز بخواند و هم‌چنین است اگر کار واجب دیگرى که باید فوراً آن‌را به‌جا آورد پیش‌آمد کند، مثلاً ببیند مسجد نجس است که باید اول مسجد را تطهیر کند، بعد نماز بخواند و چنان‌چه اول نماز بخواند، معصیت کرده ولى نماز او صحیح است. (توضیح‌المسایل محشی/1/420)

▪ بر هم زدن نماز برای نجات نفس محترمه

نجات نفس محترمه و جان انسانی که حفظ آن واجب می‌باشد، مقدم بر بسیاری از احکام و از جمله نماز است.

فقها بیان می‌دارند: شکستن نماز واجب (چه رسد به مستحب) برای حفظ جان خود انسان یا کسى که حفظ جان او واجب است، لازم می‌باشد. (توضیح‌المسایل محشی/1/631)

▪ جواب سلام

جواب سلام، واجب است؛ حتی اگر انسان در حال نماز باشد. البته فقها در این مورد، قیدی را بیان نموده‌اند و آن این که می‌فرمایند: در حال نماز، انسان نباید به دیگرى سلام کند و اگر دیگرى به او سلام کند، باید طورى جواب دهد که سلام مقدم باشد مثلاً بگوید: «السلام علیکم» یا «سلام علیکم» و نباید «علیکم السلام» بگوید. (توضیح‌المسایل محشی/1/622)

▪ تبعیت از امام در جماعت

تبعیت از امام، حرف اول را در نماز جماعت می‌زند. پیامبر خدا‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: «إنما جعل الإمام إماماً لیؤتم به فإذا کبر فکبر.» (مستدرک‌الوسایل/6/491) امام، به سبب این که باید پیروی شود، امام قرار داده شده؛ پس وقتی تکبیر گفت تکبیر بگو!

بر این اساس می‌باشد که فقها می‌فرمایند مأموم نباید زودتر از امام، کارهای نماز را انجام دهد.

و نیز بیان می‌دارند: اگر سهواً پیش از امام سر از رکوع بردارد، چنان‌چه امام در رکوع باشد، باید به رکوع برگردد و با امام سر بردارد و در این صورت زیاد شدن رکوع که رکن است، نماز را باطل نمى‌کند. (توضیح‌المسایل محشی/1/797)

تهیه و تنظیم: حجةالاسلام والمسلمین سیدجعفر ربانی